Jan Wester - 3 - Checkpoint

Het Novotel zit vlakbij het Ministerie van Defensie, een oud gebouw, statig en statelijk, met vier standbeelden aan een gevel die zo ontworpen had kunnen zijn door Albert Speer. Er is denk ik een conferentie nu, want toen ik incheckte liepen er twee mannen in legergroene officiersuniformen langs de balie, met kaarsrechte ruggen, kaalgeschoren koppen en bleke, rimpelige nekken als weekdieren rustend in de schaal van hun kraag. Hun jasjes waren behangen met gouden koorden en insignes, die ik alleen maar ken van carnavalskostuums of uit de illustraties van Fiep Westendorp, bij de verhalen van Annie M.G. Schmidt.

Ik weet niets van militaire rangen, maar ze zagen eruit alsof ze een lange weg van onderscheidingen en promoties achter de rug hadden, carrières van minstens dertig jaar, glanzend verbeeld in het metaal op hun revers. Zouden ze ooit begonnen zijn als jonge jongens, tijgerend door de jaren zeventig en tachtig, hun hoofden – toen nog met haar – gebukt voor de Russische dreiging, rillend tijdens de Koude Oorlog? Ik stel me een leven voor van commanderen en gecommandeerd worden, tot je uiteindelijk zo hoog staat in de keten dat niemand je meer vertelt wat je moet doen, maar de hypermasculine discipline inmiddels zo diep in je lichaam zit verankerd dat het je niet meer loslaat, zelfs al zou je willen.

‘Er zitten daar heel veel combattanten’ zei de een tegen de ander. Ik kon niet verstaan wie hij bedoelde, en er zijn nu zoveel verschillende oorlogsgebieden op Aarde dat het geen zin heeft om te proberen te raden over welke hij het had. De wereld van voordrachten en versregels is voor hen waarschijnlijk net zo vreemd als die van vuurwapens en vaderlandse trots voor mij. Toch zou de naam ‘Crossing Border’ ook voor hen betekenis kunnen hebben. Waar het door de stichters van het festival waarschijnlijk bedoeld is als verwijzing naar het overstijgen van conventies, afscheidingen en beperkingen, en in die zin als een vorm van bevrijding en ontwikkeling, zou je het overgaan van een grens, of het voorkomen dat een ander een grens overgaat, ook kunnen zien als de essentie van de militaire handeling.

Mijn lange haren ben ik zelf ook inmiddels kwijt, maar de titel van werkschuw tuig draag ik nog altijd met trots. Voor hen ben ik misschien een hypocriete pacifist, een burger die niets begrijpt van oorlog en alleen maar weet dat hij ertegen is, maar zich bij het minste of geringste gevaar achter hun goudgeborduurde schouders zal verschuilen. Iets als het front in Oekraïne is voor mij, hoe ik mezelf er ook toe probeer te brengen de realiteit ervan te voelen, niets meer dan een terugkerend nieuwsitem, iets dat zich op de achtergrond van mijn dagelijks leven afspeelt. Ik heb er zo mijn meningen over, maar die bestaan alleen maar in vergelijkingen tussen de verschillende krantenartikelen en longreads die ik erover heb gelezen, woorden over woorden, analyses van analyses. Na jaren van ronddolen in het literaire veld is het gemakkelijk te vergeten dat de wereld niet uit letters bestaat.