Anne van den Dool - 4 - Schrijversspel

Soms vraag ik me af of ik wel een echte literatuurliefhebber ben. Zo leg ik veel boeken waaraan ik begin al na enkele pagina’s weer terzijde, omdat ik merk dat stijl of inhoud me niet bekoort. Hele genres sla ik over en de grootste literatuurklassiekers staan nog op mijn leeslijst. Maar het meest alarmerende teken aan de wand vind ik toch het feit dat ik geen televisieprogramma’s over boeken kijk.

Ik denk dat die programma’s me doorgaans weinig interesseren omdat de opzet meestal soortgelijk van aard is: een schrijver wordt uitgenodigd om over diens pas geproduceerde werk te praten. Nu heb ik als literatuurwetenschapper geleerd dat de auteur dood is – anders gezegd: dat die zelden de beste lezer is van diens eigen werk. Aan een auteur vragen hoe we diens werk moeten lezen, voelt voor mij dus alsof je niet het onderste uit de kan van het gesprek haalt. In plaats daarvan zou je van beter een criticus of wetenschapper kunnen uitnodigen, die probeert het werk in kwestie te doorgronden. Daarmee ontwijken we ook direct het ongemakkelijke autobiografische spel dat in veel interviews met auteurs wordt gespeeld: de eeuwige zoektocht naar welke elementen in het verhaal overeenkomen met het leven van de schrijver en wat verzonnen is. Wie dat het interessantst aan een boek vindt, kan mijns inziens beter de Story lezen.

Natuurlijk begrijp ik dat het interessant is de maker van een werk te ontmoeten. Die kan interessante inkijkjes geven in het maakproces, ons buitenstaanders wijzen op details die ons nog niet waren opgevallen. Het is om die reden dat ik me samen met een paar mede-Chronicles op zaterdagmiddag verzamel op de zolder van het Huis van het Boek, waar Mariken Heitman zal worden geïnterviewd over haar Libris Literatuur Prijs-winnende roman Wormmaan.

In de zuurstofarme zaal neemt Heitman plaats achter een tafel, een strak zwart colbertje rond haar schouders. Ik vraag me af hoe ze zich voelt: uit interviews in kranten herinner ik me haar ongemak met de regels van het vrouwelijke, een thema dat ook in haar romans voorkomt. Hoe moet deze setting voor haar zijn, met al die mensen die verwachtingsvol naar haar kijken, alsof zij degene is die wijsheid de ruimte binnenbrengt? Voordat ze de Libris won, kenden nog maar weinig mensen haar, en nu zit ze hier, als een plotseling oplichtende ster.

Hoezeer ik haar werk ook bewonder, onder de indruk ben van de manier waarop ze de vragen van de interviewer beantwoordt, ik kan het toneelspelgevoel niet loslaten. Bijzonder genoeg benoemt ze zelf aan het einde van het gesprek hoezeer ze zich bewust is van de regels waaraan we ons in deze ruimte aan het houden zijn: dat zij slimme dingen over haar boeken moet zeggen en dat wij geïnteresseerd naar haar luisteren, beleefd lachen om haar grapjes, achteraf klappen en haar boeken zullen kopen en haar zullen vragen om een handtekening.

Terwijl ik naar Heitman kijk, zie ik misschien ook een beetje mezelf zitten: de versie van mij die mag praten over haar werk, interviewvragen gesteld krijgt, een publiek voor zich heeft. Misschien vind ik die rol nog wel ongemakkelijker dan die van toehoorder. Ik vraag me af of het ooit went. Of het natuurlijker zal aanvoelen. Of ik het schrijversspel leer spelen. Of ik ooit een literatuurliefhebber word.